آينده روابط ايران وآمريکا

[ 20 Jan 2004 ] [ محمدحسين اديب ] [ اقتصاد فراصنعتی ]

محمدحسين اديب روزنامه دنيای اقتصاد آينده روابط ايران و آمريكا به صورت
ضعيف اما قابل تشخيص چهارتحول در قاره آسيا در حال تكوين است:
الف-1-پيمان «اپك» بين آمريكا و همه كشورهاي شرق آسيا اعم از روسيه ، چين، كره
جنوبي، ژاپن، ويتنام، فيليپين و ... به امضاء رسيده است. بر اساس پيمان اپك
صادرات و واردات كالا بين آمريكا و شرق آسيا از سال 2005 ميلادي تنها با 5
درصد حقوق گمركي انجام خواهد شد. آشكارا پيمان اپك ادغام اقتصاد شرق آسيا
در اقتصاد آمريكاست . 2- اتحاديه اروپا در پيمان اپك حضور ندارد. به عبارت
ديگر «اپك» ادغام اقتصاد شرق آسيا در اقتصاد آمريكا بدون حضور اتحاديه
اروپاست!؟

ب - 1- سرانجام «پيمان سارك» هفته گذشته به پيشرفت‌هاي قابل
ملاحظه‌اي دست يافت. بر اساس پيمان «سارك» كه بين كشورهاي شبه قاره هند به
امضاء رسيده است (هند، پاكستان، نپال، بنگلادش و ...) از سال 2005 ميلادي
تا 2010 به تدريجي صادرات و ورادات كالا بين كشورهاي عضو «سارك» با 5 درصد
حقوق گمركي آزاد اعلام خواهد شد. 2- آشكارا پيمان «سارك» طرح يكپارچه كردن
اقتصاد شبه قاره هند است . با اين پيمان اقتصاد شبه قاره هند با 1500
ميليون جمعيت در هم ادغام مي‌شود و اين امر عليرغم اختلافات سنتي – سياسي
بين هند و پاكستان تحقق مي‌يابد . ج- 1- پيمان‌هاي منطقه آزاد تجاري بين
كشورهاي مختلف خاورميانه با يكديگر به سرعت در حال امضاست با ادامه اين
روند طي 5 سال آينده احتمالاً به استثناي چند كشور همه كشورهاي خاورميانه
با يكديگر پيمان منطقه آزاد تجاري امضاء مي‌كنند. 2- امضاء پيمان‌هاي منطقه
آزاد تجاري بين كشورهاي مختلف خاورميانه به معناي اين است كه اقتصاد
كشورهاي خاور ميانه در يكديگر ادغام مي‌شود. 3- اگر بخواهيم در آينده غرق
شويم، خاور ميانه يكپارچه اقتصادي كه در چارچوب پيمان‌هاي منطقه آزاد تجاري
اقتصاد آنها در يكديگر ادغام شده است، تصوير اين منطقه را در سال 2010
ميلادي نشان مي‌دهد. 4- شواهده و قرائن نشان مي‌دهد از سال 2005 تا 2010
ميلادي گامهاي بسيار مؤثري در ايجاد خاور ميانه يكپارچه اقتصادي برداشته
خواهد شد . د- 1- اتحاديه اروپا با همه كشورهاي خاور ميانه به استثناي
ايران و سوريه پيمان منطقه آزاد تجاري امضاء كرده است. به عبارت ديگر
اقتصاد خاور ميانه در حال ادغام در اقتصاد اتحاديه اروپاست. 2- در حالي
پروسه ادغام اقتصاد خاورميانه دراقتصاد اتحاديه اروپا در حال نهايي شدن است
كه آمريكا در آن حضوري ندارد. به عبارت ديگر آنچه در حال رخ دادن است پروسه
ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا بدون حضور آمريكاست. 3- در
خاور ميانه درست عكس فرايندي دارد شكل مي‌گيرد كه در شرق آسيا جاي است. در
شرق آسيا با پيمان «اپك» اقتصاد اين مناطق در حال ادغام در اقتصاد آمريكاست
بدون حضور اتحاديه اروپا و در جنوب آسيا (منهاي ضلع شرقي آن) يعني در شبه
قاره هند و خاورميانه پروسه ادغام اين مناطق در اقتصاد اتحاديه اروپا در
حال تكوين است البته بدون حضور آمريكا. 4- آيا بر بنياد اطلاعات فوق
مي‌توان ادعا كرد كه WTO در حال تقسيم به دو بلوك بندي تازه است؟ 5- صادرات
و واردات بين آمريكا و اتحاديه اروپا با 4 درصد حقوق گمركي انجام مي‌شود
لذا در عمل اقتصاد اتحاديه اروپا و اقتصاد آمريكا در يكديگر ادغام شده است
و در باب اختلاف بين اتحاديه اروپا و آمريكا نبايد دچار اغراق و افراط شد .
ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا نظر به حقوق گمركي 4 درصدي
اتحاديه اروپا و آمريكا در عمل به منزله ادغام اقتصاد خاورميانه در اقتصاد
آمريكاست . 6- بر بنياد بند شش آيا تقسيم بندي WTO به دو بلوك حتي اگر
متصور باشد بيشتر ناظر به تقسيم بازار است تا رقابت واقعي براي حذف طرف
مقابل ؟ جايگاه ايران 1- دور جديد مذاكرات بين ايران و اتحاديه اروپا در
اسفند ماه براي عقد پيمان منطقه آزاد تجاري آغاز خواهد شد. 2- در صورت
موفقيت اين مذاكرات ، ايران به پروسه ادغام اقتصاد جنوب آسيا (منهاي ضلع
شرقي آن) در اقتصاد اتحاديه اروپا خواهد پيوست . 3- آيا ادغام اقتصاد شبه
قاره هند و خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا كلان‌تر و دراز مدت‌تر و
مهم‌تر از آن است كه اختلافات سنتي بين ايران و اتحاديه اروپا بتواند اين
مذاكرات را تحت الشعاع قرار دهد؟ به عبارت ديگر آيا اهميت يكپارچه سازي
اقتصاد خاور ميانه و اتحاديه اروپا مهم تر از آنست كه اتحاديه اروپا براي
نهايي كردن اين مذاكرات به اختلافات سنتي خود به ايران بهاي چنداني بدهد؟
كاهش سطح تحريم‌ها 1- برآمده از نكات فوق مي‌توان گفت پروسه ادغام اقتصاد
شبه قاره هند و خاورميانه در اقتصاد اتحاديه اروپا در حال نهايي شدن است .
امضاء پيمان منطقه‌ آزاد تجاري بين ايران و اتحاديه اروپا به منزله شليك
تير پايان براي اين فرايند است . 2- در وضع موجود دو پيشنهاد روي ميز ايران
قرار دارد : الف - هيأت عراقي در مسافرت به ايران پيشنهاد امضاء پيمان
منطقه آزاد تجاري به ايران را ارائه داد. ب - هيأت دولت پاكستان نيز يك ماه
قبل، تصويب كرد كه امضاء پيمان منطقه آزاد تجاري بين ايران و پاكستان
بوسيله دولت اين كشور پي‌گيري و سريعاً به نتيجه برسد. 3- در صورت امضاء
پيمان منطقه‌ آزاد تجاري بين ايران و پاكستان، اقتصاد ايران با يك واسطه به
پيمان «سارك» ملحق مي‌شود. به عبارت ديگر اقتصاد ايران در اقتصاد شبه قاره
هند ادغام مي‌شود. 4- در صورت امضاء پيمان منطقه آزاد تجاري بين ايران و
عراق نيز با يك واسطه ايران به پروسه «خاور ميانه عربي يكپارچه از منظر
اقتصاد» ملحق مي‌شود. 5- براي اينكه 2 منطقه يكپارچه اقتصادي شبه قاره هند
و خاورميانه عربي با يكديگر وصل شوند امضاء پيمان منطقه آزاد تجاري بين
ايران با پاكستان و عراق الزامي است . 6- درست در چنين زماني آمريكا با
زلزله بم، سطح تحريم‌هاي تجاري عليه ايران را بطور موقت كاهش داد. آيا كاهش
تحريم‌ها را در چنين موقعيتي بايد چگونه ارزيابي كرد. 7- آيا كاهش تحريم‌ها
درست درآستانه ادغام اقتصاد خاورميانه در اتحاديه اروپا، گواه اشراف آمريكا
به اين نكته نيست كه از داستان عقب مانده است و در پروسه يكپارچه سازي از
كاروان جا مانده است؟ 8- با توجه به مجموعه اطلاعات فوق، ادامه تحريم‌ها
ديگر به سود آمريكا نيست و اين كشور را در منطقه در موقعيت انفعالي قرار
مي‌دهد . 9- حذف تحريم بوسيله آمريكا در اين نقطه يك امتياز به ايران نيست
بلكه موقعيت آمريكا در منطقه را ارتقاء مي‌بخشد. 10- لغو تحريم‌ها در اين
شرايط عنصر مثبتي در رابطه ايران و آمريكا تلقي نمي‌شود كه بيشتر ناشي از
ضعف آمريكا ارزيابي خواهد شد. آمريكا در آستانه عقد قرارداد منطقه‌ آزاد
تجاري بين ايران و اتحاديه اروپا ظاهراً تمايل دارد به داشتن يك صندلي در...